Long thành cầm giả ca 龍城琴者歌 • Chuyện người gảy đàn ở Thăng Long

龍城琴者歌

龍城佳人，
不記名字。
獨善絃琴，
舉城之人以琴名。
學得先朝宮中供奉曲，
自是天上人間第一聲。
余在少年曾一見，
監湖湖邊夜開宴。
此時三七正芳年，
春風掩映桃花面。
酡顏憨態最宜人，
歷亂五聲隨手變。
緩如涼風度松林，
清如隻鶴鳴在陰。
烈如荐福碑頭碎霹靋，
哀如莊舄病中為越吟。
聽者靡靡不知倦，
盡是中和大內音。
西山諸臣滿座盡傾倒，
徹夜追歡不知曉。
左拋右擲爭纏頭，
泥土金錢殊草草。
豪華意氣凌公侯，
五陵年少不足道。
并將三十六宮春，
換取長安無賈寶。
此夕回頭二十年，
西山敗後余南遷。
咫尺龍城不復見，
何況城中歌舞莚。
宣撫使君為余重買笑，
席中歌妓皆年少。
席末一人髮半華，
顏醜神枯形略小。
狼藉殘眉不飾粧，
誰知便是當年城中第一調。
舊曲新聲暗淚垂，
耳中靜聽心中悲。
猛然億起二十年前事，
監湖湖邊曾見之。
城郭推移人事改，
幾度桑田變蒼海。
西山基業一旦盡消亡，
歌舞空留一人在。
瞬息百年曾幾時，
傷心往事淚沾衣。
南河歸來頭盡白，
怪底佳人顏色衰。
雙眼瞪瞪空想像，
可憐對面不相知。

Long thành cầm giả ca

Long thành giai nhân,
Bất ký danh tự.
Độc thiện huyền cầm,
Cử thành chi nhân dĩ cầm danh.
Học đắc tiên triều cung trung “Cung phụng” khúc,
Tự thị thiên thượng nhân gian đệ nhất thanh.
Dư tại thiếu niên tằng nhất kiến,
Giám Hồ hồ biên dạ khai yến.
Thử thời tam thất chánh phương niên,
Xuân phong yểm ánh đào hoa diện.
Đà nhan hám thái tối nghi nhân,
Lịch loạn ngũ thanh tuỳ thủ biến.
Hoãn như lương phong độ tùng lâm,
Thanh như chích hạc minh tại âm.
Liệt như Tiến Phúc bi đầu toái phích lịch,
Ai như Trang Tích bệnh trung vi Việt ngâm.
Thính giả mỹ mỹ bất tri quyện,
Tận thị Trung Hoà Đại Nội âm.
Tây Sơn chư thần mãn toạ tận khuynh đảo,
Triệt dạ truy hoan bất tri hiểu.
Tả phao hữu trịch tranh triền đầu,
Nê thổ kim tiền thù thảo thảo.
Hào hoa ý khí lăng công hầu,
Ngũ Lăng niên thiếu bất túc đạo.
Tính tương tam thập lục cung xuân,
Hoán thủ Trường An vô giá bảo.
Thử tịch hồi đầu nhị thập niên,
Tây Sơn bại hậu dư Nam thiên.
Chỉ xích Long Thành bất phục kiến,
Hà huống thành trung ca vũ diên.
Tuyên phủ sứ quân vị dư trùng mãi tiếu,
Tịch trung ca kỹ giai niên thiếu.
Tịch mạt nhất nhân phát bán hoa,
Nhan xú thần khô hình lược tiểu.
Lang tạ tàn my bất sức trang,
Thuỳ tri tiện thị đương niên thành trung đệ nhất điệu.
Cựu khúc tân thanh ám lệ thuỳ,
Nhĩ trung tĩnh thính tâm trung bi.
Mãnh nhiên ức khởi nhị thập niên tiền sự,
Giám Hồ hồ biên tằng kiến chi.
Thành quách suy di nhân sự cải,
Kỷ độ tang điền biến thương hải.
Tây Sơn cơ nghiệp nhất đán tận tiêu vong,
Ca vũ không lưu nhất nhân tại.
Thuấn tức bách niên tằng kỷ thì,
Thương tâm vãng sự lệ triêm y.
Nam Hà quy lai đầu tận bạch,
Quái để giai nhân nhan sắc suy.
Song nhãn trừng trừng không tưởng tượng,
Khả liên đối diện bất tương tri.

Dịch nghĩa

Người đẹp Long Thành
Họ tên không được biết
Riêng thạo đàn huyền cầm
Dân trong thành gọi nàng là cô Cầm
Gảy khúc “Cung phụng” từ triều vua xưa
Một khúc đàn hay tuyệt từ trời đưa xuống thế gian.
Nhớ hồi trẻ tôi đã gặp nàng một lần
Bên hồ Giám trong một đêm yến tiệc
Tuổi cô cỡ hai mươi mốt
Áo hồng ánh lên khuôn mặt đẹp như hoa
Rượu đậm thêm nét mặt ngây thơ khả ái
Ngón tay lướt năm cung réo rắt
Tiếng khoan như gió thổi qua rừng thông
Thanh trong như đôi hạc kêu nơi xa xôi
Mạnh như sét đánh tan bia Tiến Phúc
Sầu bi như Trang Tích lúc đau ốm ngâm rên tiếng Việt
Người nghe nàng say sưa không biết mệt
Trong khúc nhạc đại nội Trung Hoà.
Quan tướng nhà Tây say rượu nghiêng ngả
Lo vui chơi suốt đêm không nghỉ
Bên phải bên trái tranh nhau cho thưởng
Tiền bạc coi thường có nghĩa chi.
Vẻ hào hoa hơn bậc vương hầu
Giới trẻ nơi Ngũ Lăng không đáng kể
Dường như ba mươi sáu cung xuân
Nay Tràng An đã hun đúc được một báu vật vô giá.
Trong đầu nhớ lại đã hai mươi năm
Tây sơn thua bại, tôi vào Nam
Long Thành gần mà cũng chẳng được thấy
Còn nói chi đến chuyện múa hát trong thành.
Nay Tuyên phủ sứ bày cuộc vui đãi tôi
Ca kỹ trẻ xinh cả một đám
Chỉ có một kẽ tóc hoa râm ngồi cuối phòng
Mặt xấu, sắc khô, người hơi nhỏ
Mày phờ phạc không điểm phấn tô son
Sao mà đoán được người này là đệ nhất danh ca một thời.
Điệu nhạc xưa làm ta thầm nhỏ lệ
Lắng tai nghe lòng càng đau xót
Tự nhiên nhớ lại hai mươi năm trước
Bên hồ Giám trong dạ tiệc ta đã thấy nàng
Thành quách đã chuyển, người cũng đổi thay
Nương dâu trở thành biển cả đã nhiều
Cơ nghiệp Tây sơn cũng đà tiêu tán
Sót lại đây còn người múa ca.
Thấm thoắt trăm năm có là bao
Cảm thương chuyện cũ dùng áo thấm nước mắt
Ta từ Nam trở lại, đầu bạc trắng
Trách làm sao được sắc đẹp cũng suy tàn.
Hai mắt trừng lên tưởng nhớ chuyện xưa
Thương cho đối mặt mà chẳng nhìn nhận ra nhau.

龍城琴者歌



Long thành cầm giả ca

Chuyện người gảy đàn ở Thăng Long

龍城佳人，
Long thành giai nhân,
Người đẹp Long Thành

不記名字。
Bất ký danh tự.
Họ tên không được biết

獨善絃琴，
Độc thiện huyền cầm,
Riêng thạo đàn huyền cầm

舉城之人以琴名。
Cử thành chi nhân dĩ cầm danh.
Dân trong thành gọi nàng là cô Cầm

學得先朝宮中供奉曲，
Học đắc tiên triều cung trung “Cung phụng” khúc,
Gảy khúc “Cung phụng” từ triều vua xưa

自是天上人間第一聲。
Tự thị thiên thượng nhân gian đệ nhất thanh.
Một khúc đàn hay tuyệt từ trời đưa xuống thế gian.

余在少年曾一見，
Dư tại thiếu niên tằng nhất kiến,
Nhớ hồi trẻ tôi đã gặp nàng một lần

監湖湖邊夜開宴。
Giám Hồ hồ biên dạ khai yến.
Bên hồ Giám trong một đêm yến tiệc

此時三七正芳年，
Thử thời tam thất chánh phương niên,
Tuổi cô cỡ hai mươi mốt

春風掩映桃花面。
Xuân phong yểm ánh đào hoa diện.
Áo hồng ánh lên khuôn mặt đẹp như hoa

酡顏憨態最宜人，
Đà nhan hám thái tối nghi nhân,
Rượu đậm thêm nét mặt ngây thơ khả ái

歷亂五聲隨手變。
Lịch loạn ngũ thanh tuỳ thủ biến.
Ngón tay lướt năm cung réo rắt

緩如涼風度松林，
Hoãn như lương phong độ tùng lâm,
Tiếng khoan như gió thổi qua rừng thông

清如隻鶴鳴在陰。
Thanh như chích hạc minh tại âm.
Thanh trong như đôi hạc kêu nơi xa xôi

烈如荐福碑頭碎霹靋，
Liệt như Tiến Phúc bi đầu toái phích lịch,
Mạnh như sét đánh tan bia Tiến Phúc

哀如莊舄病中為越吟。
Ai như Trang Tích bệnh trung vi Việt ngâm.
Sầu bi như Trang Tích lúc đau ốm ngâm rên tiếng Việt

聽者靡靡不知倦，
Thính giả mỹ mỹ bất tri quyện,
Người nghe nàng say sưa không biết mệt

盡是中和大內音。
Tận thị Trung Hoà Đại Nội âm.
Trong khúc nhạc đại nội Trung Hoà.

西山諸臣滿座盡傾倒，
Tây Sơn chư thần mãn toạ tận khuynh đảo,
Quan tướng nhà Tây say rượu nghiêng ngả

徹夜追歡不知曉。
Triệt dạ truy hoan bất tri hiểu.
Lo vui chơi suốt đêm không nghỉ

左拋右擲爭纏頭，
Tả phao hữu trịch tranh triền đầu,
Bên phải bên trái tranh nhau cho thưởng

泥土金錢殊草草。
Nê thổ kim tiền thù thảo thảo.
Tiền bạc coi thường có nghĩa chi.

豪華意氣凌公侯，
Hào hoa ý khí lăng công hầu,
Vẻ hào hoa hơn bậc vương hầu

五陵年少不足道。
Ngũ Lăng niên thiếu bất túc đạo.
Giới trẻ nơi Ngũ Lăng không đáng kể

并將三十六宮春，
Tính tương tam thập lục cung xuân,
Dường như ba mươi sáu cung xuân

換取長安無賈寶。
Hoán thủ Trường An vô giá bảo.
Nay Tràng An đã hun đúc được một báu vật vô giá.

此夕回頭二十年，
Thử tịch hồi đầu nhị thập niên,
Trong đầu nhớ lại đã hai mươi năm

西山敗後余南遷。
Tây Sơn bại hậu dư Nam thiên.
Tây sơn thua bại, tôi vào Nam

咫尺龍城不復見，
Chỉ xích Long Thành bất phục kiến,
Long Thành gần mà cũng chẳng được thấy

何況城中歌舞莚。
Hà huống thành trung ca vũ diên.
Còn nói chi đến chuyện múa hát trong thành.

宣撫使君為余重買笑，
Tuyên phủ sứ quân vị dư trùng mãi tiếu,
Nay Tuyên phủ sứ bày cuộc vui đãi tôi

席中歌妓皆年少。
Tịch trung ca kỹ giai niên thiếu.
Ca kỹ trẻ xinh cả một đám

席末一人髮半華，
Tịch mạt nhất nhân phát bán hoa,
Chỉ có một kẽ tóc hoa râm ngồi cuối phòng

顏醜神枯形略小。
Nhan xú thần khô hình lược tiểu.
Mặt xấu, sắc khô, người hơi nhỏ

狼藉殘眉不飾粧，
Lang tạ tàn my bất sức trang,
Mày phờ phạc không điểm phấn tô son

誰知便是當年城中第一調。
Thuỳ tri tiện thị đương niên thành trung đệ nhất điệu.
Sao mà đoán được người này là đệ nhất danh ca một thời.

舊曲新聲暗淚垂，
Cựu khúc tân thanh ám lệ thuỳ,
Điệu nhạc xưa làm ta thầm nhỏ lệ

耳中靜聽心中悲。
Nhĩ trung tĩnh thính tâm trung bi.
Lắng tai nghe lòng càng đau xót

猛然億起二十年前事，
Mãnh nhiên ức khởi nhị thập niên tiền sự,
Tự nhiên nhớ lại hai mươi năm trước

監湖湖邊曾見之。
Giám Hồ hồ biên tằng kiến chi.
Bên hồ Giám trong dạ tiệc ta đã thấy nàng

城郭推移人事改，
Thành quách suy di nhân sự cải,
Thành quách đã chuyển, người cũng đổi thay

幾度桑田變蒼海。
Kỷ độ tang điền biến thương hải.
Nương dâu trở thành biển cả đã nhiều

西山基業一旦盡消亡，
Tây Sơn cơ nghiệp nhất đán tận tiêu vong,
Cơ nghiệp Tây sơn cũng đà tiêu tán

歌舞空留一人在。
Ca vũ không lưu nhất nhân tại.
Sót lại đây còn người múa ca.

瞬息百年曾幾時，
Thuấn tức bách niên tằng kỷ thì,
Thấm thoắt trăm năm có là bao

傷心往事淚沾衣。
Thương tâm vãng sự lệ triêm y.
Cảm thương chuyện cũ dùng áo thấm nước mắt

南河歸來頭盡白，
Nam Hà quy lai đầu tận bạch,
Ta từ Nam trở lại, đầu bạc trắng

怪底佳人顏色衰。
Quái để giai nhân nhan sắc suy.
Trách làm sao được sắc đẹp cũng suy tàn.

雙眼瞪瞪空想像，
Song nhãn trừng trừng không tưởng tượng,
Hai mắt trừng lên tưởng nhớ chuyện xưa

可憐對面不相知。
Khả liên đối diện bất tương tri.
Thương cho đối mặt mà chẳng nhìn nhận ra nhau.